Dag 4

Leiderschap en organisatie

Vroeger was leiding geven anders dan nu.. 

THEMA Sturing bij veranderingsprocessen

De hiërarchie van hoe leiding geven 'was'..

"De baas spelen en invloed uitoefenen" 

1. Landelijke overheid

2. Bestuur

3. Directie

4. Leraren

5. Leerlingen

6. Ouders

Tijden veranderen, beelden veranderen.. Leiding geven verandert...

19/20e eeuw Whole approach system volgens Micheal Fullan (Canadese socioloog en rector lerarenopleidingen) 

Directie

leraren
leerlingen  Verandering werkt niet als de keten door 1 van de 4 wordt onderbroken

ouders 

Leiding geven van nu; alle partijen zijn even belangrijk

bestuur <> directie <> leraren <> leerlingen <> ouders 

Leiderschap gaat om beïnvloeding op meerdere niveaus:

• Gedrag
• Emotie
• Diepere waarden (cultuur op school)

Definitie van Jim Spilane

Leiderschap verwijst naar die activiteiten die ofwel begrepen worden door, ofwel ontworpen worden door organisatieleden met het oog op het beïnvloeden van de motivatie  de kennis, de emotionele betrokkenheid en het handelen van andere organisatieleden, ten dienste van het veranderen van het kernproces van de organisatie.

• Je hebt professionele ruimte nodig, vak uitoefenen
• Bewegingsruimte "de mate waarin leraren zeggenschap hebben of invloed kunnen uitoefenen" op de werkprocessen in het onderwijs.
• Zelfsturend vermogen
• Verantwoording (rekening houden met anderen)

   

 Gespreid leiderschap ontstaat onder 4 elementen

1.toekennen ( we zoeken een kartrekker, er wordt gevraagd en verlangd dat jij iets doet)

2. verwerven (laten zien, zo kan het ook, positief/negatief > leiderschap gedragsituatie ( juiste persoon, juiste plaats) ervaren 

3. professioneele ruimte ( expirimenteerruimte)                                                                                                                                     4. werk/leiding verdelen op basis van: kwaliteiten, ervaring en uit te voeren werkzaamheden.

professionele ruimte: zelf verantwoordelijkheid nemen >> hoe kun je daarop toch sturen?

doelen stellen (stel doelen niet te nauw)

middelen ( stel kaders vast waarbinnen initiatief mogelijk is, omschrijf wat je niet wilt. (bijv. we willen voorkomen dat de digiborden als projectiescherm worden gebruikt.)  

  

verantwoorden: de verkregen ruimte geeft gevoel van eigenaarschap verantwoorden in dialoog, niet afrekenen. voer terug op de kernwaarden van de onderwijssetting die je graag wilt bereiken.

Wat betekent dat voor mij als leerkracht, coach, visionair?

Als ik een verandering wil doorvoeren is leiderschap van belang! Ik moet heldere doelen stellen die ik goed omschrijf voor de doelgroep. Ook is het belangrijk dat ik kaders vaststel waarbinnen mijn collega's initiatief kunnen tonen. Omschrijven wat je niet wilt zorgt ook voor veel duidelijkheid en een prettige sfeer vind ik. Ik moet mijn collega's voldoende professionele ruimte bieden en een beroep doen op hun eigen verantwoordelijkheid. 

7 eigenschappen van effectief leiderschap

Leiderschapsmodellen

Je hebt verschillende leiderschapsmodellen, wij hebben ons verdiept in twee modellen.

Het Angelsaksisch model: vertrouwen is goed, controle is beter.

Het Rijnlands model: inspiratie voor zelfvertrouwen. 

Hieronder hebben we de twee modellen geanalyseerd en onderverdeeld in categorieën.

                                                      Rijnlandsmodel         Angelsaksisch                

Basishouding	Meer ruimte voor overleg. Kleinschaligheid. Ook oog voor andere zaken dan het belang van de aandeelhouder alleen.	Dingen worden opgelegd van boven. Aanhouder is de baas. Duidelijk wie de baas is en wie verantwoordelijkheid heeft. Centraal staan geld macht en heldendom. Coördinatie door regels. Weinig vertrouwen in individu
Aansturing	De manager als meewerkend voorman.	Aanhouder is de baas.
Professionele ruimte	Meer waardering voor vakmanschap, kwaliteit en geluk	Geld is de enige maatstaaf. beperkt werkgebied. Groeimogelijkheden in het klimmen van de hiërarchie.
groeimogelijkheden	Alles gericht op de lange termijn.	Het doorvoeren van. Gericht op korte termijn winst
Omgaan fouten	Slecht winstgevende bedrijven worden kunstmatig in stand gehouden.	In staat om zich steeds te vernieuwen.
Nadelen	De overleg cultuur zorgt voor een trage besluitvorming en soms zelfs voor besluiteloosheid. Er is minder onderneming schap en minder drang om te excelleren. Gevaar voor hobbyisten. Voorzichtig en saai vanuit historisch perspectief.	Wie niet presteert wordt ontslagen. Heeft in veel landen geleid tot grote verschillen tussen arm en rijk. De huidige crisis is veroorzaakt door eenzijdige focus.
Voordelen	Werkplezier van de werknemers.	Het is volstrekt duidelijk wie de baas is en wie welke verantwoordelijkheden heeft. Wie excelleert krijgt meer loon.

Vertaling naar het onderwijs

In  het onderwijs zien we beide modellen terug. Rijnlandsmodel zien we terug in de vormen van overleg waarin iedereen mee denkt en op lange termijn doelen na streeft.

Er is werkplezier bij de werknemers en ruimte voor vakmanschap. Werknemers hebben vertrouwen, fouten maken mag. Als iets niet werkt wordt het toch lange tijd in stand gehouden.

Het Angelsaksisch model zien we terug aan de opbouw van zeggenschap. Directie houdt eindverantwoordelijkheid. Fouten worden afgestraft door ontslag. Er wordt geen vertrouwen gegeven. Prestatie gericht, klimmende hiërarchie (LB functie).

Vertaling naar de klas

Angelsaksisch model; de leerkracht heeft eindverantwoordelijkheid. De rol van de leerkracht " Ik zeg hoet het moet, de leerling volgt". Alleen prestaties tellen.

Verschuiving naar Rijnlandsmodel: meer coachend dan leidend, meer ruimte om fouten te kunnen (/mogen) maken.

De professionele dialoog

Hartger Wassink is als organisatiepsycholoog actief op het grensvlak van onderzoek en advieswerk in de onderwijssector.

Hij is er van overtuigd dat veel problemen die onstaan waar mensen samenwerken, terug te voeren zijn op een gebrek aan dialoog. We "luisteren allemaal door elkaar heen" zogezegd en zijn vaak niet in staat om op elkaars bijdragen aan te sluiten. Na het lezen van dit artikel zijn mijn ogen geopend >> Ontwikkelingsgerichte communicatie is van groot belang! 

Wist je dat

.. Leiderschap geen handeling of verantwoordelijkheid is van één persoon maar een     

   interactie tussen 'leiders' en volgers.

.. Gespreid leiderschap het accent legt op concreet handelen in dagelijkse situaties.

.. Leiderschap niet alleen gaat om de persoon van de leider, maar ook over cultuur, 

    instrumenten en routines, kortom de situatie.

.. Leiderschap nodig is bij verandering en management zorg draagt voor onderhoud van 

    bestaande situaties.